مقاله عوامل آنتروپوژنیک درقلمره های کارستی باتاکیدبرمدیریت کارست دارای 70 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد مقاله عوامل آنتروپوژنیک درقلمره های کارستی باتاکیدبرمدیریت کارست کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است
توجه : در صورت مشاهده بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله عوامل آنتروپوژنیک درقلمره های کارستی باتاکیدبرمدیریت کارست،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد
بخشی از متن مقاله عوامل آنتروپوژنیک درقلمره های کارستی باتاکیدبرمدیریت کارست :
عوامل آنتروپوژنیک درقلمره های کارستی باتاکیدبرمدیریت کارست
زمین شناسی ایران
نظرات اولیه درموردشکل گیری فلات ایران مبتنی برشکل ظاهری زمین بود که آن را بخشی ازکمربند کوهزایی آلپی به صورت دورشته کوه چین خورده درحاشیه ویک توده میانی سخت مابین آنها تفسیرمی کرد.اما باتهیه اولین نقشه تکتونیک ایران که گزارش آن توسط اشتوکلین صورت گرفت معلوم شد که سرزمین ایران ازقطعات مختلفی تشکیل شده که درطول زمان تکامل جداگانه داشته اند.
قدیمیترین حرکات شناخته نشده مربوط به کوهزایی اواخرپرکامبرین می باشد که درپی آن ایران به صورت یک پلاتفرم متشکل ازچندقطعه به صورت هورست وگرابن درآمده است،باشروع حرکات آلپی درتریاس تحولات چشمگیری شروع می شود.بلاخره درکرتاسه باریکه های اقیانوسی یا ریفتهایی که سنگهای الترا بازیک ورخساره های عمیق درآنها شکل گرفته بود بسته شده وقطعات جدا ازهم به همدیگر جوش می خورند.
وحوضه های رسوب گذاری زاگرس وکپه داغ تثبیت می شوند.درشروع دوران دوم با فازلارامی ارتفاعات شمالی البرزشکل گرفته ویک حوضه داخلی بوجودمی آید.درائوسن یک فعالیت شدیدآتشفشانی درایران مرکزی به ویژه درحاشیه آن درجریان بوده وبا حرکات اواخرمیوسن حوضه های داخلی امروزی شکل می گیرد.
همزمان بااین تحولات زاگرس وکپه داغ نیزشروع به چین خوردن کرده است.این حرکات درپلیوسن هم ادامه داشته که به تشکیل کنگلومرای ضخیم درزاگرس ونقاط دیگرشده است.حرکات شدیداواخرپلیوسن واوایل کواترنرچین خوردن وبالا آمدن زمینهای فلات ایران راتکمیل کرده است.
(جداری عیوضی، 1383 ص61-62))
کوهزایی ها عهد دوران دوره
10هزار سال
2 ____ پاسادنین
12____ ساوین
26
37 ____ پیرنه
53
65 لارامید
___ سیمیرین پسین
___ سیمیرین پیشین
225
___هرسی نین
___کالدونین
570
کاتانگائی(آسنتیک)
کارلین
عصر حاضر
کواترنری
سنوزوئیک
پلیستوسن
پلیوسن
ترشیری
میوسن
الیگوسن
ائوسن
پالئوسن
136
190 کرتاسه
مزوزوئیک
ژوراسیک
تریاس
280
345
395
430
500 پرمین
پالئوزوئیک
کربونیفر
دونین
سیلورین
اوردوسین
کامبرین
اینفراکامبرین
پروتروزوئیک
آرکئوزوئیک
پرکامبرین
منبع:خسروتهرانی،1375، 38
کمربند البرز-بینالود:
این کمربندازسه رشته کوه تالش،البرز،بینالودساخته شده که ازآستاراتادره هریررودامتدادمی یابد.
ازنظرساختمان زمین شناسی این سه رشته کوه به روشنی ازهم تفکیک نشده ودربیشترتقسیمات ساختمانی هرسه یکجا به عنوان زون البرزموردبحث قرارگرفته است.دربعضی تقسیمات حتی تمام زمینهایی که درشمال گسل تبریزقرارداردجزءاین زون محسوب شده است.(نبوی 1355).
ارتفاعات جنوبی چاله مشهد(چاله کشف رود)راتحت عنوان زون بینالودازالبرز جداکرده وآن راازنظرویژگیهای زمین شناسی یک زون حدوسط بین البرز وایران مرکزی نام برده است.
(جداری عیوضی ..1383ص51)
زمین شناسی زون بینالود:
این زون بخشی ازالبرزراشامل می شودکه ازنظرزمین شناسی اختصاصات ویژه ای دارد. واحد زمین شناسی بینالود را زون تدریجی بین ایران مرکزی والبرزدرنظرمی گیرند.زیرارسوبات ورخساره های پالئوزوئیک این زون شبیه البرزاست.
زون مزبور،طی دونین پسین –کربونیفرباالبرزغربی ومرکزی ودرپرمین باسایرقسمتهای ایران ازنظرحوضه رسوبی وضع تقریبا مشابه ای داشته ودرارتباط بوده است. مجموعه آذرین ودگرگونی این زون که بویژه درجنوب ومغرب مشهدبیرون زدگی داردشامل سه فازناحیه ای ودومرحله گرانیت زائی است ودرآنها توده های اولترابازیک نیزوجوددارد.درموردسن این مجموعه های دگرگونی وآذرین اتفاق نظروجودندارد،برخی آن رابه پرکامبرین وبعضی به ژوراسیک نسبت می دهند.ولی شواهدزمین شناسی وتعیین سن مطلق نشان داده است که فازهای دگرگونی وگرانیت زائی اولیه آن به فازکوهزایی هرسی نین وبعدها درتریاس میانی نیزمجموعا تحت تاثیردگرگونی های سیمرین پیشین قرارگرفته است.بولن (1988) ادامه قسمتی
ازعملکردکوهزایی هرسی نین راکه تیان شان –پامیر-هندوکش به جنوب مشهد می رساند،نوع فرورانش پوسته (اقیانوسی پالئوتتیس)می داند. دراین زون رسوبات کامبرین فسیل داروجودداشته وطی سیلورین ودونین زیرین،دریای مشترکی شمال ایران وایران مرکزی فرامی گرفت.زیرارسوبات مشابه ای طی این مدت دربینالودوایران مرکزی برجاگذاشته شده است.ارتباط مزبورتاکربونیفرزیرین نیزوجودداشته است درحالی که درالبرزرابطه مزبوربه کلی قطع شد.این حرکات رابه حرکات خشکی زایی اواخردونین مربوط می دانند وکنگلومرای قاعده ای کربونیفرزیرین رادلیل این حرکات ذکرمی کنند.
رسوبات کربونیفرفوقانی دربینالود،شامل مجموعه ای ازماسه سنگ کوارتزیتی سیاه رنگ وشیل است.رسوبات
تریاس البرزباایران مرکزی تفاوت داشته ولی بینالود هیچ نوع رسوبی درتریاس تشخیس داده نشده، تنها درمنطقه آق دربند(100 کیلومتری مشهد)رسوبات شیل وماسه سنگ همراه با لایه های آهکی آمونیت داروجودداردکه آن رابه تریاس میانی وفوقانی مربوط می دانند.
به عقیده لامر،ودیگران (1983)گسل سنگ بست شاندیزمجموعه دگرگونی پالئوزوئیک وتوده های نفوذی جنوب مشهد راازاسلیت ها وماسه سنگهای سازندشمشک ورسوبات جوان ترمجزامی کند.
باحرکات کوهزایی سیمرین پیشین وپس روی دریا محیط مناسبی برای رشدگیاهان دراین منطقه فراهم کرده است.
درزون بینالود،رسوبات ژوراسیک دربسیاری ازنقاط به طورهم شیب رسوبات پالئوزوئیک ومجموعه های دگرگونی رامی پوشاند ودرکنگلومرای قاعده ای آن می توان قطعات مختلف وفراوان دگرگونی وآذرین پالئوزوئیک راپیداکرد.
رسوبات لیاس نیزمشابه رسوبات شمشک البرزاست ودرآن گاهی لایه های ماسه سنگ بین لایه ای وجوددارد که حاوی فسیل های گیاهی زیاداست.
رسوبات آهکی دوره کرتاسه نیزمشابه البرزبوده ودرجنوب غربی قشلاق،گرانیت های مشهدرافرامی گیرد(درویش زاده،1370،251).
توده اصلی بینالودازسنگ گرانیت است که باساختمان باتولیت درمیان رسوبهای پا لئوزوئیک سربرآورده است.نفوذتوده باتولیت سبب به هم خوردن نظم چینها درمحل گردیده است.بااین حال لایه های رسوبی چین خورده منظم همچنان دراطراف مشاهده می شود.غیرازسنگ گرانیت،اسلیت،کوارتزیت،شیست،وسنگهای ماگمای اولترابازیک ازجمله سنگهایی هستندکه
رشته بینالودراساخته اند،توده های اولترابازیک متعلق به پالئوزوئیک فوقانی است ووجودآنها نشانه ای ازبسته شدن اقیانوس تتیس قد یمی دراین محل است.دردامنه های شمالی بینالود شبکه هیدروگرافی نسبتا متراکم باعمق زیادگسترش یافته اند.شبکه آبی ساختمان ناهمواریهارا به شدت به هم زده وشرایط خاصی رابه وجودآورده است وشبکه ها گاهی باساختمان ناهمواری تطابق یافته اندوزمانی نیزمحورچین ها رابریده ودرمحل ،تنگ ایجادکرده اند.علاوه برآن دینامیک دامنه ای به صورت حرکات توده ای ازنوع لغزش درسطح میان آبها فعال می باشد.(علایی طالقانی،1381،189).
چینه شناسی وسازندسطحی زون بینالود:
به عقیده افتخارنژاد(1359)،البرزشرقی (شامل کوههای بینالود وآلاداغ)جزئی ازایران مرکزی است که درآن رسوبات اپی کنتیننتال پالئوزوئیک تقریبآ درهمه جامشاهده می شود،ولی دربخش های بالا آمده
(هورست)به طورمحلی قسمت هایی ازردیف های رسوبی حذف شده ودرآن نبودچینه شناسی مشخص ی دیده می شود.بعلاوه زون مزبور،طی دونین پسین-کربونیفرباالبرز غربی ومرکزی ودرپرمین باسایر قسمت های ایران ازنظرحوضه رسوبی وضع تقریبآ مشابهی داشته ودرارتباط بوده است.
دراین زون رسوبات کامبرین فسیل داروجودداشته(مجیدی،1987)وطی سیلورین ودونین زیرین،دریای مشترکی،شمال شرقی ایران وایران مرکزی رافرامی گرفت،زیرارسوبات مشابهی طی این مدت دربینالود وایران مرکزی برجای گذاشته شده است.ارتباط مزبورتاکربونیفرزیرین تیزوجودداشته است درحالیکه درالبرزرابطه مزبوربه کلی قطع شد.این وضعیت رابه حرکات خشکی زایی اوایل دونین مربوط می دانند (بزرگ نیا،1973)وکنگلومرای قاعده ای کربونیفرزیرین رادلیل این حرکات ذکرمی کنند.
رسوبات تریاس درالبرزباایران مرکزی تفاوت داشته ولی دربینالود، هیچ نوع رسوبی درتریاس تشخیص داده نشده است.تنها درمنطقه آق دربند(100 کیلومتری مشهد)رسوبات شیل وماسه سنگ همراه بالایه های آهکی آمونیت داروجودداردکه آن رابه تریاس میانی وفوقانی مربوط می دانند.(درویش زاده 1370)درزون بینالود،رسوبات ژوراسیک دربسیاری ازنقاط به طورهم شیب رسوبات پالئوزوئیک ومجموعه های دگرگونی رامی پوشاندو درکنگلومرای قاعده ای آن می توان قطعات مختلف وفراوان
دگرگونی وآذرین پالئوزوئیک راپیداکرد.رسوبات لیاس نیزمشابه رسوبات سازندشمشک سایرنواحی ایران است ودرآن گاهی لایه های ماسه سنگ بین لایه ای وجودداردکه حاوی فسیل های گیاهی زیادی است.رسوبات آهکی دوره کرتاسه نیزمشابه البرزبوده ودرجنوب غربی قشلاق،گرانیت های مشهدرافرا
می گیرد.رسوبات پالئوژن دردامنه شمالی البرزوبینالودگسترش نداشته است.درضمن فعالیت شدیدآتشفشانی ائوسن دراین ناحیه به چشم نمی خورد.نهشته های ترسیردرجنوب بینالودوجودداردولی گسترش آنها بسیارمحدوداست.(درویش زاده1370)(پایان نامه کارشناسی ارشدصنایع،1380)
-پالئوزوئیک دربینالود:
الف-دولومیت سلطانیه: (Cs ) این واحدشامل دولومیت های قهوه ای تاسیاه رنگ است که فاقدطبقه بندی متمایزوبصورت حجیم massive()است که اکسیدهای آهن بصورت ثانویه درآنها جایگزین شده اند.دراین واحدفسیل پیدانشده ونامگذاری آن صرفآ براساس شباهتهای رخساره سنگی(Lithofacies)
بوده است.
ب-کوارتزآرنایت معادل کوارتزیت راسی(Topquartzite):این واحدشامل کوارتزآرنایتهای سفیدتا
خاکستری رنگ وبسیارسخت است.تعیین موقعیت چینه شناسی این واحدبراساس شباهت رخساره سنگی (Lithofacies)واستنادبه برداشتهای ورقه زمین شناسی مشهددرمقیاس250000:1:بوده است.
پ – سازندلالون: (CI) قسمت عمده این سازندازسنگ ماسه های قرمزتیره بالایه بندی نامشخص نسبتآ ضخیم باترکیب ساب آرکوزتشکیل شده است.رنگ تیره این واحدبعلت وجودمقادیرزیادی اکسیدآهن بصورت سیمان درسنگ است.درسنگ ماسه های این واحدساختهای رسوبی ازقبیل ریپل مارک،طبقه بندی مورب وساختهای وزنی دیده می شود.این سازند،درنقاط مختلف،توسط مجموعه ای ازدایک ها
که احتمالآ همزمان بافعالیتهای آتشفشانی اردوویسین-سیلورین شکل گرفته اند،تحت نفوذقرارگرفته است.نامگذاری این مجموعه تحت عنوان سازندلالون،برپایه تشابه سنگ شناسی آن باسازندمزبورمی باشد
ت-سازندمیلا: (CM) بطورکلی این واحدرامی توان به دوقسمت فوقانی وتحتانی تقسیم کرد،قسمت تحتانی باترکیب آهکی وتناوبی ازلایه های نازک شیلی درآن مشخص می گردد.آهکها برنگ روشن ولایه های نازک بین آن تیره رنگ هستند.قسمت فوقانی سازند،ازسنگ آهک دولومیتی خاکستری بالایه بندی متوسط تانازک تشکیل شده است.این واحددربعضی نقاط،بصورت تناوبی ازلایه های سنگ آهک خاکستری وزردرنگ دیده می شود.سطح فوقانی وزیرین این واحدگسلی است وخودتشکیل یک ورقه رورانده رامی دهد.
ث-مجموعه آتشفشانی سیلورین-اردوویسین: ((Os^vاین مجموعه دارای ترکیبی تقریبآبازالتی است که به صورت گدازه،آگلومراوتوف رخنمون دارد.درزه های ستونی به خوبی درگدازه ها دیده می شوند،که نشانگرسردشدن آن درمحیط خشکی است.
ج-سازندنیور: (SN) دردره باغرود مجموعه ای برونزدداردکه برروی سری آتشفشانی سیلورین اردوویسین ودرزیرسازندپادها قراردارد.این مجموعه شامل دولومیت وآهک باضخامت 25 متراست.این واحدتدریجآبه دولومیت ماسه ای وشیل بنفش رنگ تبدیل می شود،که نشانگرانتقال تدریجی این مجموعه به واحدسنگ-ماسه ای وکوارتزیتی پادها است.
چ – سازندپادها:(Dp) شامل ماسه سنگ ضخیم تامتوسط لایه تناوب ماسه سنگ وشیل،ماسه سنگ وسیلت دربخش فوقانی است. مقطعی ازاین سازنددرارتفاعات بینالوددردامنه های جنوبی بینالوددردامنه جنوبی کوه های پونه زارسه کیلومتری شمال باختری دره پیوه ژن توسط ودیگه (Weddige ) معرفی شده است.چون سازندپادها فاقدفسیل است،برپایه موقعیت چینه شناسی سن آنرااواخردونین میانی گزارش کرده اند.
ح-سازنددولومیت سیبزار: ( Ds و ( Ds^vشامل دولومیت های زردمتمایل به خاکستری به ضخامت30 متردردامنه جنوبی کوههای پونه زارتوسط ودیگه معرفی شده است.درتوالی مذکوردولومیت ها به سمت بالاتیره رنگ می شوند.افزایش تیرگی بیانگرافزایش آرام عمق رسوبی است.این طبقات نیزفاقدفسیل بوده،لذا برپایه موقعیت چینه شناسی سن آن راایفلین،ژیوسن پیشین پیشنهادکرده است.
خ-سازندبهرام: (Db ) دربخش زیرین شامل آهک ضخیم تامتوسط لایه ای بارنگ خاکستری تیره است.این مجموعه درقسمتهای فوقانی بصورت تناوبی ازآهک وشیل وسنگ ماسه است.سازندبهرام درمنطقه گسترش زیادی داردوبا ضخامتهای متفاوت ،دربیشترسطوح روراندگی به صورت ورقه هایی دیده می شود.دردره باغرودوبوژان سازندبهرام به صورت هم شیب برروی سنگ های زیرین خودقرارمی گیرد.
د-رسوبات کربونیفروتریاس دگرگون شده : ( ( CR^(s.sh) قسمت بزرگی ازرشته کوه بینالودرامجموعه ای شامل سنگهای اسلیتی،فیلیتی وگریوکهای دگرگون شده تشکیل می دهد.دربسیاری ازنقاط ذره های موجوددرسنگها بوسیله کانیهای ثانویه کلسیت وکوارتز پرشده است.دربعضی ازقسمتهای این واحد،
قطعاتی ازکنگلومرا بابرشی دگرگون شده دیده میشودکه عناصرتشکیل دهنده آن ازاسلیتهای همین واحداست.
مزوزوئیک دربینالود:
الف-شیل وسنگ ماسه ژوراسیک:این واحدشامل تناوبی ازسنگ ماسه وشیل سیاه رنگ است.که شیلها دربعضی نقاط واجدزغال هستند.فسیلهای گیاهی که درشیلها شناسایی شده اند،عبارتندازGinbkgoiter باسن لیاس فوقانی تاژوراسیک میانی وkelokiaبا سن ژوراسیک میانی.
(قائمی وهمکار،1999).(پایان نامه کارشناسی ارشد.فریزی کرمانی.1380).
کنگلومرای ژوراسیک.( JC ):
این واحدازماسه سنگ (آرکوزوساب لیتارنایت)کنگلومراباقلوه هایی از سنگ دگرگونه،تریاس ژوراسیک وگرانیت به رنگ قهوه ای گرائیده به قرمزباسیمان سخت، گر دشده گی خوب وجورشدگی ضعیف ولایه بندی توده ای شیل ومارن خاکستری پدیدآمده است. ویژگی شاخص تداخل کم ستبرای مارن ،وجودآثارگیاهی وزغال درآن است.که درجنوب روستای خیج وشمال روستای فریزی به فراوانی دیده می شود.ویژگی های بالا نشان دهنده محیط آرام مردابی است که درپشت سدهای ریفی پدیداراست . ازآثارگیاهی موجوددراین مارن ها ی خاکستری تیره می توان به گونه Ginbkgoites باسن لیاس زیرین تاژوراسیک میانی و Friziensis Glodophlebis باسن ژوراسیک زیرین تعیین شده توسط فخراشاره کرد.
ب- سازنددلیچای : (Jd)
این واحدازمارنهای سبزخاکستری ،آهک مارنی،وماسه ای بالایه بندی منظم ومقداراندک ماسه سنگ های پیکستون پلوئیدوبیوکلستی پدیدآمده است.مرززیرین این واحدباماسه سنگ وکنگلومرای ژوراسیک ومرززیرین آن باسازندلاربه گونه تدریجی وهم شیب است.ستبرای این واحدسنگی روستای خیج نزدیک به 300 متراست.این واحدازنظرجنس وسن هم ارزسازند چمن بیددرحوضه رسوبی کپه داغ است.
سازندلار:(JI)
این سازندباتوجه به جنس برونزدها ی سنگی به دوبخش جداگانه تفکیک می شود:
-این عضوازسنگ آهک کرم نخودی رنگ بالایه بندی ستبرومیان لایه هایی ازمارن های خاکستری وسبزوماسه سنگ پدیدآمده است.
-این عضودربردارنده سنگ آهک نخودی تاخاکستری روشن،متوسط لایه باروندتقریبی شمال باختری- جنوب خاوری وشیب همگانی به سوی شمال خاوراست.ازساخت های رسوبی مهم دراین واحد سنگی می توان به استیلولیت اشاره کرد.(نقشه زمین شناسی).
تکتونیک و گسل در رشته کوههای بینالود:
درمنطقه بینالودورقه های رورانده ازساختارهای اصلی بشمارمی آیند.هریک ازاین ورقه ها بایک گسل تراشی درارتباط است.امتدادتمامی گسلها شمال باختری-جنوب خاوری است که ازشمال به سمت جنوب سن آنها جوانترمی شود.علاوه برگسل های راندگی گسلهای امتدادلغزنیزدرمنطقه دیده می شود.
اکثراین گسلها احتمالآ ابتدابه صورت یک درزه عمودبرجبهه تراستها ودررابطه باحرکت تراستها تشکیل شده اندکه ادامه حرکت ورقه های رورانده سبب جابجائی مورب لغزدرطول آنها شده است.گسلهای نرمال ازدیگرساختمانهای تکتونیکی موجوددرمنطقه می باشد.
اکثرچینهای موجوددرمنطقه ارتباط مستقیم با گسلش دارند.چینها عمدتآ ازنوع مایل،برگشته،وخوابیده هستندوخوابیدگی وسوی رانش دراکثرآنها،به سوی جنوب است.(قائمی وهمکار1999).
رحیمی(1371)گسل های منطقه بینالودرابا توجه به سن وسایرخصوصیات به سه نسل تقسیم کرد:
نسل اول:راندگیها که عمومآ رفتاری شکل پذیرداشته اند.وجودآینه گسلی ونیزمیلیونیت درسطوح راندگی نسل اول بیانگرشکل پذیربودن مناطق برشی درگسلهای نسل اول است.
نسل دوم:گسلهای راندگی راشامل می شود که گسلهای راندگی نسل اول وصفحات رورانده مرتبط با آنها راقطع کرده اند.این گسلهای راندگی به سمت جنوب جوانترمی شوند،شیب این گسلها به سمت شمال خاوری بوده واندازه شیب درگسلهای این نسل به سمت جنوب خاوری کاهش می یابد.
نسل سوم:جوانترین گسلهای راندگی درکوههای بینالودمی باشد.وجودبرشهای گسلی درسطوح راندگی این نسل شکننده بودن سطوح برش دراین نسل است.
نهشته های آواری درتریاس فوقانی-ژوراسیک زیرین،ژوراسیک میانی وقاعده کرتاسه مرتبط بانسل اول،گسل راندگی وسری آواری پلئوسن مرتبط بانسل دوم،گسل راندگی وسری آواری نئوژن مرتبط بانسل سوم گسل راندگی ها هستند.نسل اول گسل راندگیها باحرکات سیمرین وآلپ پیشین،نسل دوم باحرکات آلپ میانی ونسل سوم باحرکات آلپ پسین همزمان بوده اند.
مطالعه درزه ها وچین ها نشان داده است که هردوساختمان بافعالیت گسل راندگی مرتبط هستند.چین ها عمدتآازنوع پیشروی گسل وگسل خمشی وجناغی درون ورقه ای می باشند.(رحیمی،1371).(پایان نامه کارشناسی ارشد.فریزی کرمانی1380).
زمین شناسی حوضه آبریزفریزی:
منطقه مورد مطالعه ازنظرزمین شناسی ،بخشی اززون بینالودمحسوب می شود.که سن سنگ های بیرون زده آن تماما مربوط به دوران زمین شناسی (دوره ژوراسیک ).است (نبوی 1355).عمده ترین رسوبات موجوددرمنطقه شیل،وفیلیت خاکستری تیره است.که 213 کیلومترمربع ازحوضه را به خوداختصاص داده است.روی آن لایه های مارنی،رسی حاوی زغال سنگ،وآهک های نخودی روشن همراه با دولومیت قراردارند.(سازمان زمین شناسی کشور،1353 شیت ک 4)
لیتولوژی وسازندهای سطحی حوضه آبریزفریزی:
حوضه آبریزفریزی ازلحاط لیتولوژی برروی سازندهای فیلیت مشهد،کشف رود،چمن بید،مزدوران ورسوبات دوران چهارم قراردارد.
(ولایتی وهمکاران.1383).
سازند فیلیت مشهد:
مجموعه فوق شامل اسلیت،فیلیت،وگریوکهایی بادرجه دگرگونی ضعیف بارنگ خاکستری تاسیاه می باشد.این مجموعه درجنوب غربی مشهدودرکوههای بینالود برونزددارد.آثارفسیلهای گیاهی که درمنطقه کمرآهن وجنوب غرب روستای گلمکان یافت شده بعلت شاخص نبودن، تعیین سن نگردیده است.
سازندکشف رود:
که جزء رسوبات ژوراسیک کرتاسه درمحدوده کپه داغ می باشند.سازندکشف روددراین ناحیه به چهارعضوتقسیم می شود.:
عضوکنگلومرایی :کنگلومرای قاعده کشف روددراین ناحیه،ازجورشدگی وگردشدگی نسبتا خوبی برخورداراست.شن های آن اغلب ازسنگ آهک واسلیت تشکیل می گرددوسیمان آن نیزبیشترآهکی است.این واحددرشرق منطقه ودرشمال آبادی چوپونک برون زدداردکه بصورت دگرشیب بروی شیل وماسه سنگهای تریاس قرارمی گیرد.
عضوشیل وسنگ ماسه ای:این عضوشامل شیل تیره ومیان لایه هائی ازسنگ ماسه تیره رنگ است.
عضوسنگ ماسه وشیلی:
این عضوازسنگ ماسه تیره رنگ تا قرمزکه میان لایه های شیلی نیزدرآن دیده می شودتشکیل می گردد.
عضوسنگ ماسه مارنی:
این عضوشامل سنگ ماسه قهوه ای روشن، کنگلومرای دانه ریزومارن خاکستری است.
سازندچمن بید:
این سازندشامل مارنهای خاکستری وسنگ آهکهای آرژیلی خاکستری تا قهوه ای خاکی است.ضخامت این واحددرشمال شرق منطقه ،درارتفاعات نره پلنگی واژ درکوه بسیارکم بوده وبه سمت جنوب ضخامت آن بتدریج کمترمی شود.سازندچمن بید بطورهم شیب بروی سازندکشف رودقراردارد.
سازندمزدوران:
این سازندبه دوعضوجداگانه تقسیم می شود.
عضو مزدوران یک:
این عضوشامل سنگ آهکهای میکریتی تا اااسپاری ودربخشهایی اینتراکلاستی است.رنگ آنها نخودی تاخاکستری است ودارای طبقه بندی ماسیو تا ضخیم لایه هستند.این واحد بصورت تدریجی وهم شیب بروی سازندچمن بید قرارمی گیرد.
عضومزدوران دو:
این واحد به ترتیب شامل (ازقدیم به جدید) تناوبی ازمارن وسنگ آهک آرژیلی نازک لایه وسنگ آهک فسیل دارلایه متوسط ومارن خاکستری،سنگ ماسه قهوه ای روشن تا قرمز با میان لایه های سنگ آهک اوولیتی،مارن خاکستری وسنگ ماسه قهوه ای روشن ودرنهایت آهک ماسه ای بارنگ قهوه ای روشن است.عضوفوق بایک disconformity به سازندشوریجه تبدیل می شود.فسیلهای بدست آمده ازاین واحدسن اواخرژوراسیک تا اوایل کرتاسه زیرین را(اوایل نئوکرمین)برای آن گواهی میدهد.
(نقشه زمین شناسی مشهد).
زمین های دوطرف دشت کشف روددارای سنگهای متفاوت می باشد.دربخش جنوب غربی بینالود ازلایه های دوران اول تا سوم است وتمام سازندهای دوران دوم رادربردارد .درسوی دیگردشت درکوههای هزارمسجدتنها سازندهای زمین شناسی ازدوره ژوراسیک تادوران سوم رخ نموده اند..
سنگهای دگرگونه وگرانیتی:
دردامنه های رشته کوه بینالود دردهانه رودطرق وگلستان دوتوده گرانیتی وجوددارد.میان این دودرشمال گلستان شیست ها وکوارتزیت های دگرگون گسترش دارند.
الف:مارنهای لیاس: (دوران دوم)
میان رودخانه های شاندیزوفریزی درکوهها مارنهای لیاس رخ نموده اند.این مارنها کمی دگرگونی پیداکرده ودارای میان لایه های ماسه سنگی نمایانی می باشند.روی آنها لایه ای ازمارنهای خاکستری زیرلایه های آهکی که بانهشته های دوران چهارم دشت کنارراست رودخانه فریزی جنوب خیج هم مرزگردیده اند دیده میشود.
ب:سنگهای آهکی ژوراسیک.
ازنزدیک آبادی خیج تاشمال غربخلمددرراستای کوه های بینالود سری ستبری ازسنگهای آهکی روی مارنهای نامبرده فراگرفته است.این لایه ها درهزارمسجدنیزدیده می شوندکه توده های آهکی وتارک لایه تا توده ای است ورودخانه ها تنگه های ژرفی رادرآن شکافته اند.
ج:سازندمارنی وآهکی کرتاسه:
درفرازدامنه بینالود پس ازاخلمد لایه های متناوب مارنی وآهکی هرچه بیشتررخنمون دارندکه به سوی شمال شرق مارنها فزونی می یابند.چنانچه درآنسوی دشت دردامنه نیز دیده می شود.(مانند دامنه طاقدیس رادکان).بیرون زدگی این آهکها ازدرون دشت دربالا(نزدیک شورشه)ودرپایین درکناردشت درترازاولانگ نیزدیده می شود.درکناردشت لایه های آهکی کرتاسه ناپدیدمی شوند.بخش بالایی دوران دوم تنها درآن سوی رشته کو هزارمسجدپدیدارند.
سازندهای دوران سوم:
نهشته های دوران سوم بادگرشیبی روی سازندها ی فرسوده پیشین خوابیده اند.ودرلکه های پراکنده دردشت دیده می شوندوازسازندهای ناهمگن وآواری می باشند که ازکنگلومرای رسی درست شده ودانه بندی آنها دررخنمونها بسیارمتفاوت است.این سنگها دربخش بالایی دشت درپای هزارمسجدوهم چنین دردشت دیده می شوند.(سازمان آب)
چینه شناسی حوضه آبریز فریزی:
سنگ کف گستره آبریزرودخانه فریزی سنگهای دگرگونی زیرنهشته های ژوراسیک است.این سنگها رادایک هایی ازسنگ آذرین سیاهرنگ بازیک ریزدانه –دیوریت بریده اند.سازندهای جوان ترازژوراسیک درمنطقه دیده نمی شوندمگردرسنگ باره ها که ازنهشته های کوهپایه ای وآبرفت های رودخانه ای دوران چهارم انباشته شده اند.
شیست:
فقط بخش کوچک شمالی ،زمین های آبریزفریزی زیرپوشش رخنمونهای سنگ های دگرگونی شیست می باشند. این سنگها سیاه رنگ دانه ریزونازک برگ میکادار وفرسایش پذیرمی باشندوپستی وبلندی های پرشیب پوشیده ازواریزه های خردشده ای رامی سازند.وازآنجائیکه لایه های ژوراسیک روی آنها رافراگرفته سن آنها پیش ازژوراسیک ویاکهن تراست.
سه بخش زیررادرلایه های ژوراسیک حوضه آبریزفریزی می توان بررسی کرد:
1:ماسه سنگ وشیل:
لایه های خاکستری ماسه سنگ درشت دانه تا شنی کنگلومرایی ستبرلایه نما ولی نازک لایه وپشته سازبا میان لایه های شیل سیاهرنگ می باشد.
2:مارن آبیرنگ:
زیرپرتگاههای بلندشمال غربی رودخانه فریزی روی بخش ماسه سنگ وشیل زیرین ژوراسیک لایه های مارن آبیرنگ دیده می شود.این لایه ها درسطح بسیارنرم وگل سان می باشند.وگل روانهای بسیاری رادردامنه های پرشیب پدیدارساخته اند.مرززیرین این بخش باماسه سنگ وشیل هم لایه بوده است مرزبالایی زیرسنگهای آهکی سخت وتوده ای نمایان می باشد.
3-آهک:
که شامل سنگ آهک سفیدرنگ ریزدانه وسخت ستبرلایه تا توده ای است.مرززیرین آن روی لایه های سست مارنی است.وباآن هم شیب است.این بخش جوان ترین لایه های بوده وستبرای آن بیش از300 متراست.
دایک ها:
دایک ها ازسنگ سیاهرنگ دانه ریزد یوریت تشکیل شده .این دایک ها هم درشیست های متامرفیک وهم دربخش ماسه سنگ وشیل زیرین ژوراسیک یافت می شود.
درحوضه آبریز فریزی دودایک دیده می شوند که همچون شکافهایی ازروانه های آذرین قلیایی پرشده است.یکی ازاین دایک ها با درازای بیش از8 متربا راستای شمال شرقی دهکده فریزی روی نقشه زمین شناسی پدیداراست.
دایک دیگردر4 کیلومتری غرب دهکده فریزی رخنمون داردودرون لایه های شیل وماسه سنگ ژوراسیک جای گرفته است (سازمان آب).
تکتونیک وگسل هادرحوضه آبریزفریزی:
دره کشف رودودشت مشهد فرونشست کشیده ایست که ازخورده سنگهای آواری ازفرسایش دورشته کوههای کناری دردوران سوم انباشته شده است.دربرآن ازهردوسوزونهای نمایان ازرشته چینهای گاه شکسته وشکنج دار(ماننداخلمد)وگنبدها(مانند شانی)وگسلهای موازی که پله های نایکنواخت محلی یا هورست ونیزچین های عرضی ناپیوستگیهایی رادرکناردشت پدیدآورده است.
دردامنه بینالود پویش زمین ساختی پرتکاپوتربوده است.که می توان حوضه بالا آمده درجنوب غرب وروانه های آتشفشانی پیرامون شاندیزودوغای رانام برد.
درگستره آبریزفریزی گسل اثرگذاربزرگی دیده نمی شود.بهرحال گسلهایی که دیده شده اند ازدوگروه زیربگمان می رسند.
الف:گسل هایی که خاستگاه آنها سطح دگرشیبی میان سنگ کف دگرگونه ای که هسته تاقدیس را می سازند ولایه های نهشته روی آن می باشداست.این گسل ها بگونه شکستگیها وگسستگیهای کم وبیش پیوسته دیده می شوندکه ازسطح جداشدگی شیست های دگرگون ولایه های نهشتی جوانتربه درون این لایه ها کشیده شده اند. که این گسلها رامی توان در2 تا3 کیلومتری جنوب سدفریزی دید.شاخه هایی ازآن دایک گابروئی راکه ازشرق دهکده فریزی می گذردبریده وکمتراز200 مترجابجانموده است.
ب:گسل هایی که دردماغه تاقدیس پدیدآمده وسنگهای سخت وتوده ای ولایه های نرم زیرآنها راگسلانده اند.درازای این گسل بیش از5 کیلومترنیست واثرجابجایی ظاهری آنها به یک کیلومترنمی رسد.
ازلحاظ پایداری وپویایی زمین ساختی نیزانبوه نهشته های کوهپایه ای که بسوی دشتهای جنوب کوههای بینالودگسترش یافته اند نشانگربرآمده گی وفروافتاده گی تندبلندیهای شمالی ودشت جنوبی ودوره زمین ساختی پرتکاپویی پس ازژوراسیک می باشد.ولیکن درپهنه آبریزفزیزی وپیرامون آن دگردیسی ساختاری مهمی دیده نمی شود.مگربرآمدگی طاقدیسی که این پهنه رادربرمی گیرد.گسل های دیده شده روی هم رفتع کم اثربوده وبه هیچ روی پویا بگمان نمی رسد.
(سازمان آب)
بعلاوه گسل هایی دربخش گلبهار وجوددارند که بیشترازنوع ا متدادلغز ویا ازنوع معکوس هستند.ودربعضی نقاط نیز گسل های راندگی دیده می شود.گسل های چشمه گیلاس آیقد وخیج ازنوع گسل های راندگی هستندکه جهت شیب درهمه آن ها به سوی شمال خاوری است.مقدارشیب این گسل ها از40 تا6 درجه است.که این افزایش شیب به دلیل وجود تکتونیک پویا وچین خوردگیهایی است که باعث تغییرشیب گسل های راندگی دربعضی قسمت ها شده است.(سازمان زمین شناسی ).
هیدرولوژی:
هیدرولوژی علم مطالعه اشکال مختلف آب درکره زمین است .آب موضوع اصلی علم هیدرولوژی است که اشکال مختلف آن ،توزیع، نحوه گردش آب درطبیعت اصول کاربرد رخدادهای آب وحرکت آن دراتمسفر،سطح وزیرزمین وتغییرات کمی لحظه به لحظه آن ازجایی به جایی راموردبررسی قرارمی دهد.
اصولا هیدرولوژی علمی است که جنبه علمی اش بیشترازجنبه های تئوری آن بوده ،کاربرداین علم بیشتردرزمینه های هیدرولیک،کنترل فرسایش ورسوب،کنترل سیل،پروژه های تامین آب،تخلیه فاضلاب،آبیاری وزهکشی وتولید انرژی می باشد.(بهبهانی 1380).
درمناطق خشک تانیمه خشک باتوجه به شرایط خاص بارندگی ،آب باران هایی که ازآبخیزهای طبیعی ومصنوعی،دامنه تپه ها وکوهستان ها جمع آوری می شود،می تواندمنبع جدید آب باکیفیت خوب باشد(کردوانی،1373ص98)ازاین رولازم است تمهیداتی ازقبیل مدیریت صحیح،اجرای طرح های آبخیزداری ازآب آنهابرای مصارف مختلف استفاده کرد.دراین مناطق اغلب آب های زیرزمینی ازآب های سطحی اهمیت بیشتری می یابند.(ولایتی وهمکاران،1383)
هیدرولوژی آبهای سطحی حوضه آبریزفریزی:
رودخانه فریزی ازشاخه های راست رودخانه کشف روداست که دردشت چناران قرارگرفته است.زهکش اصلی حوضه ،رودخانه فریزی است که ازبخشهای جنوبی یعنی ارتفاعات بینالود سرچشمه گرفته ودرجهت شمال جریان دارد.رودخانه فریزی با طول 451 کیلومتر ازدوسرشاخه به نامهای پایه وفریزی تشکیل شده است،که پس ازپیوستن به یکدیگر جریان اصلی فریزی رابه وجود می آورند. منبع تغذیه رودخانه نزولات جوی ودرجهت جنوب غرب به شمال شرق جریان دارد.
متوسط حجم جریان سالانه آن حدود60 میلیاردمترمکعب برآوردشده است.این رودخانه دارای دبی پایه وسیلابهای بهاری است.درمواقع طغیانهای شدید، آب آن به کشف رودواردمی شود.وقبل ازرسیدن به کشف رود درمسیرخودسفره آب زیرزمینی دشت چناران راکه متصل به دشت مشهداست تغذیه می نماید.وازآب پایه آن درفصل بهارروستاهای مسیربترتیب فریزی،موشنگ،آبقد،خیج،جمع آب،مزرعه دهنه،خرم آّباد،زناقل،وخواجه نصیرچناران استفاده می نمایند.ودرسایرفصول آب پایه فقط به روستاهای فریزی،موشنگ وآبقدمی رسد.چندسالی است که بندخاکی احداث شده دربین روستاهای خیج وآبقد مقدارکمی آب برای فصل تابستان ذخیره می نمایدوبقیه سیلابها درطرح تغذیه مصنوعی مورداستفاده تعادل سفره زیرزمینی واقع می شود.
(بررسی رژیم هیدرولیکی رودخانه فریزی ولایتی وهمکاران 1383 ).
رژیم ماهانه رودخانه:
محاسبات مربوط به رواناب درمنطقه موردمطالعه ،بااستفاده ازآمارثبت شده ایستگاه موشنگ انجام شده است.براساس بررسی های انجام شده متوسط دبی سالانه رودخانه فریزی ،14/2 مترمکعب برثانیه است. همچنین بیشترین وکمترین دبی به ترتیب درماهای فروردین( 84/6 مترمکعب برثانیه )وشهریور (45/0 مترمکعب برثانیه ) صورت می گیرد.که می توان مطابقت آن راباماههای پرباران وکم باران سال به وضوح مشاهده کرد.
رواناب،دبی،وبارش دردوره ی 30 ساله درایستگاه موشنگ
متوسط سالانه شهریور مرداد تیر خرداد اردیبهشت فروردین اسفند بهمن دی آذر آبان مهر ماهها
14/2 45/0 63/0 08/1 04/3 79/6 84/6 84/2 96/0 68/0 71/0 74/0 64/0 دبی
84/246 41/4 17/6 58/10 78/29 52/66 01/67 03/26 10/9 45/6 73/6 02/7 07/6 ارتفاعات رواناب
43/67 21/1 68/1 88/2 14/8 18/18 32/18 35/7 48/2 77/1 84/1 91/1 67/1 حجم رواناب
51/372 57/2 12/3 28/1 82/25 64/53 24/67 32/67 29/53 16/47 12/28 79/21 96/10 بارش سالانه
منبع: بررسی رژیم هیدرولوژیکی رودخانه فریزی ولایتی وهمکاران
به منظورگویا شدن روابط بین نزولات جوی ودبی حوضه ،رابطه همبستگی بین این دوپارامتربرقرارومدل زیرحاصل شد.
دررابطه فوق:
Q=1/23+0/621p
r=0/67 ( m^3/s)دبی :Q
:p بارندگی سالانه (mm)
r^2=43/8% =(adj)38/2% r^2
همان طورکه مشاهده می شود،ضریب همبستگی (r-0/67)وضریب اطمینان ( =43/8% r^2)
خیلی بالا نیست.علت آن رامی توان درنزولات جوی جامد(برف)جستجوکرد،که درفصل زمستان باریده وتاثیرخودرادرفصل گرم سال،بررواناب گذاشته است.بنابراین می توان نتیجه گرفت که رژیم رودخانه درارتفاعات،برفی بوده وعمدتآ تحت تاثیر ریزش های زمستانه قرارگرفته ودربهار سیلابی می شود.
